Οι γάτες υποτίθεται ότι είναι γεννημένοι κυνηγοί. Το κυνήγι για αυτές είναι κάτι που το κάνουν από πολύ μικρές. Δεν θα μπορούσαμε ίσως ποτέ να φανταστούμε μια γάτα που δεν κυνηγάει. Αλλά τι συμβαίνει όταν δεν το κάνουν;
Οι περισσότερες γάτες ζουν για τη συγκίνηση του κυνηγιού, όμως άλλες, όσο και αν σας φαίνεται απίστευτο, δεν θα ενθουσιαστούν με κάποιο θήραμα που θα περάσει από μπροστά τους. Είναι αυτές οι γάτες που επιλέγουν να μην κυνηγούν ο άσωτος κρίκος στην αλυσίδα; Είναι μήπως τετράποδοι ειρηνιστές που με αυτόν τον τρόπο κάνουν δήλωση ενάντια στα στερεότυπα; Ή είναι απλά πολύ τεμπέλες για να κυνηγήσουν αποτελεσματικά; Αν και κάθε γάτα είναι διαφορετική, αυτές οι εξηγήσεις δεν φαίνεται να ταιριάζουν. Αντίθετα, οι ερευνητές μελετούν τις διαφορές ανάμεσα στις ενστικτώδεις και τις μαθημένες συμπεριφορές (γνώσεις που αποκτήθηκαν) στις γάτες.
Ένστικτο ή γνώση που έχει αποκτηθεί;
Σύμφωνα με τους ειδικούς, η διαφορά μεταξύ ενστικτώδους και μαθημένης συμπεριφοράς εξηγείται εύκολα, αλλά δεν εντοπίζεται τόσο εύκολα στη φύση. Η διαφορά μεταξύ μιας έμφυτης και μιας γνώσης που έχει αποκτηθεί είναι ότι οι έμφυτες συμπεριφορές είναι εκείνες που ένα ζώο θα ακολουθήσει από τη γέννησή του χωρίς καμία παρέμβαση. Η μαθημένη συμπεριφορά (γνώση που αποκτήθηκε) είναι κάτι που ένα ζώο ανακαλύπτει μέσω της δοκιμής, του λάθους και της παρατήρησης.
Ένα παράδειγμα αναμφισβήτητης ενστικτώδους συμπεριφοράς είναι όταν ένα νεογέννητο θηλαστικό αναζητά τη μητέρα του για να θηλάσει. Συνήθως είναι μόνο λίγα λεπτά, αλλά με κάποιον τρόπο ξέρουν ακριβώς τι πρέπει να κάνουν. Η επιστημονική εξήγηση για αυτό είναι ότι τα θηλαστικά γεννιούνται γνωρίζοντας αυτή τη βασική πράξη επιβίωσης. Η γνώση είναι γενετικά προγραμματισμένη και περνάει από γενιά σε γενιά.
Τα νεογέννητα γατάκια δεν χρειάζεται να διδαχθούν πώς να θηλάζουν, αλλά υπάρχουν αρκετές άλλες συμπεριφορές που δεν είναι τόσο φυσικές. Αυτές είναι μαθημένες συμπεριφορές (γνώσεις που αποκτήθηκαν). Οι μαθημένες συμπεριφορές απαιτούν χρόνο και εμπειρία. Μια γάτα που φαίνεται να μπορεί να καταλάβει την ώρα, επειδή πηγαίνει στο μπολ με το φαγητό της ακριβώς στις 7 μ. μ. κάθε βράδυ, έχει μάθει μέσω της εμπειρίας της πότε να περιμένει το γεύμα της. Δεν γεννήθηκε με ένα εσωτερικό ξυπνητήρι που ξέρει ότι στις 7 μ. μ. είναι ώρα για δείπνο, αλλά το κατάλαβε έτσι κι αλλιώς.
Μια θολή γραμμή
Δεν είναι εύκολο να κατηγοριοποιηθούν όλες οι συμπεριφορές ως ενστικτώδεις ή συμπεριφορές που αποκτήθηκαν. Υπάρχει συζήτηση σχετικά με το τι είναι φυσικό για τις γάτες και τι απλά φαίνεται να είναι φυσικό. Το κυνήγι και η θανάτωση θηραμάτων είναι δύο παραδείγματα. Ενώ οι περισσότεροι υποθέτουν ότι η παρόρμηση να κυνηγούν ποντίκια είναι κάτι που έχουν όλες οι γάτες, αυτό δεν εξηγεί γιατί ορισμένα αιλουροειδή επιλέγουν να αγνοούν ή και να γίνονται φίλοι με τα μικρά θηράματα. Θα μπορούσε να τους λείπει αυτός ο γενετικός προγραμματισμός, ή θα μπορούσε να είναι στην πραγματικότητα μια μαθημένη συμπεριφορά.
Για να βρει μια απάντηση ο πειραματικός ψυχολόγος καθηγητής Kuo Zing Yang διεξήγαγε ένα δεκαετές πείραμα που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1920. Μεγάλωσε πολλά μοναχικά γατάκια χωρίς την επιρροή των μητέρων τους την ίδια στιγμή που φρόντιζε και οικογένειες γατών. Στόχος του ήταν να διαπιστώσει αν οι γάτες ξέρουν ενστικτωδώς πώς να κυνηγούν και να σκοτώνουν θηράματα ή αν είναι ένα μάθημα που έμαθαν από τη μαμά τους.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματά του, τα γατάκια που μεγαλώνουν από μητέρες γάτες που είναι κυνηγοί θα γίνουν και τα ίδια κυνηγοί. Τα γατάκια που μεγαλώνουν είτε από ανθρώπους είτε από μητέρες γάτες που δεν κυνηγούν θα αγνοούν συχνότερα ένα ποντίκι παρά θα το αντιμετωπίζουν ως θήραμα.
Η μελέτη του καθηγητή Kuo δημοσιεύθηκε στο Journal of Comparitive Psychology το 1930. Ο ίδιος έγραψε: “Η μελέτη μας έδειξε ότι τα γατάκια μπορούν να σκοτώσουν έναν αρουραίο, να τον αγαπήσουν, να τον μισήσουν, να τον φοβηθούν ή να παίξουν μαζί του: αυτό εξαρτάται από την ιστορία ζωής τους”.
Εν αρχή ην η μητέρα
Με το πείραμα του καθηγητή Kuo, η αρπακτική συμπεριφορά στις γάτες θεωρείται ότι έχει να κάνει λιγότερο με το ένστικτο και περισσότερο με τον τρόπο ανατροφής τους. Άλλοι ερευνητές και συμπεριφοριστές γάτας κατηγοριοποιούν το κυνήγι ως έναν συνδυασμό ενστίκτου και μαθημένης συμπεριφοράς. Ο ιστότοπος εκπαίδευσης και συμπεριφοράς γατών Perfect Paws αναφέρει: “Οι γάτες γεννιούνται με το ένστικτο του κυνηγιού και της καταδίωξης. Αλλά δεν είναι απαραίτητα γεννημένοι κυνηγοί που σκοτώνουν για τροφή. Η θανάτωση και η κατανάλωση θηραμάτων είναι γενικά μαθημένες συμπεριφορές”.
Αν η μητέρα γάτα προέρχεται από γενιά κυνηγών, είναι πιθανό να μεταδώσει αυτό το χαρακτηριστικό στους απογόνους της. Τα γατάκια της έχουν ήδη το ένστικτο να ακολουθούν την κίνηση, αλλά είναι στο χέρι της να διαμορφώσει αυτή την έμφυτη συμπεριφορά σε ένα επιτυχημένο κυνήγι. Διδάσκει με το παράδειγμά της πώς να παραμονεύουν, να ορμούν και να σκοτώνουν.
Τα γατάκια που αποχωρίζονται νωρίς από τις μητέρες τους χάνουν αυτό το μάθημα ζωής. Το ίδιο ισχύει και για τα γατάκια που γεννιούνται και μεγαλώνουν από μητέρες που δεν κυνηγούν. Αν η μητέρα γάτα δεν έμαθε ποτέ να κυνηγάει, δεν θα το διδάξει στα γατάκια της.
Αυτή η θεωρία θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί το γατάκι που βρήκατε εγκαταλελειμμένο σε ηλικία μόλις λίγων ημερών είναι πιο πιθανό να παρακολουθεί ένα ποντίκι να μασουλάει το ντουλάπι σας παρά να το κυνηγάει.
Συμπερασματικά αυτό που έχουμε να πούμε είναι ότι δεν υπάρχει σαφής απάντηση στο τι είναι ένστικτο και τι μάθηση που αποκτήθηκε. Για αυτό και οι ερευνητές συνεχίζουν να αναζητούν αποτελέσματα. Εν τω μεταξύ, αποδεχτείτε τη γατούλα σας ως αυτό που είναι: ικανός κυνηγός ή ακίνδυνος παρατηρητής.
Σχόλια