Άρθρο του Νίκου Θεοδοσίου, Προέδρου Συγγενών Αγνοουμένων*
Ένα από τα τραγικά αποτελέσματα που επισώρευσε η τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 είναι και το θέμα των Αγνοουμένων. Ο συνολικός αριθμός των εξαφανισθέντων κατά την τουρκική εισβολή ήταν 1.619, μεταξύ των οποίων και 83 από την Ελλάδα.
Σύμφωνα με τις διεθνώς παραδεκτές πραγματικότητες αποτελεί κατάπληξη η ύπαρξη τόσο μεγάλου αριθμού Αγνοουμένων σ’ έναν πόλεμο περιορισμένης κλίμακας και διαρκείας μόλις έξι ημερών, όπως έγινε στην Κύπρο.
Τι ακριβώς συνέβη. Με την προέλαση των τουρκικών στρατευμάτων και τη δημιουργία της γραμμής Αττίλα μεγάλος αριθμός στρατιωτών και πολιτών απεκόπη στα υπό τουρκική κατοχή εδάφη.
Ένα από τα τραγικά αποτελέσματα που επισώρευσε η τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 είναι και το θέμα των Αγνοουμένων. Ο συνολικός αριθμός των εξαφανισθέντων κατά την τουρκική εισβολή ήταν 1.619, μεταξύ των οποίων και 83 από την Ελλάδα.
Σύμφωνα με τις διεθνώς παραδεκτές πραγματικότητες αποτελεί κατάπληξη η ύπαρξη τόσο μεγάλου αριθμού Αγνοουμένων σ’ έναν πόλεμο περιορισμένης κλίμακας και διαρκείας μόλις έξι ημερών, όπως έγινε στην Κύπρο.
Τι ακριβώς συνέβη. Με την προέλαση των τουρκικών στρατευμάτων και τη δημιουργία της γραμμής Αττίλα μεγάλος αριθμός στρατιωτών και πολιτών απεκόπη στα υπό τουρκική κατοχή εδάφη.
Τόσο κατά τις ημέρες των εχθροπραξιών όσο και τις εβδομάδες που ακολούθησαν, τα τουρκικά στρατεύματα εισβολής -συνοδευόμενα από Τουρκοκυπρίους- προέβησαν σε μαζικές συλλήψεις όχι μόνο στρατιωτών αλλά και άμαχων πολιτών. Γέροντες, γυναίκες και μικρά παιδιά απήχθησαν από τους Τούρκους κι έκτοτε αγνοείται η τύχη τους.
Αδιάσειστα στοιχεία αποδεικνύουν τη σύλληψη των Αγνοουμένων αυτών προσώπων από τους Τούρκους και την κράτησή τους, για βδομάδες ή και μήνες μετά, σε φυλακές στην Τουρκία ή την κατεχόμενη Κύπρο. Πρόσωπα που εξακολουθούν σήμερα να αγνοούνται ή ανευρέθηκαν σε ομαδικούς τάφους στα κατεχόμενα στις πρόσφατες εκταφές,
κατεγράφησαν το 1974 από το Διεθνή Ερυθρό Σταυρό ως αιχμάλωτοι σε τουρκικές φυλακές,
παρουσιάζονται σε φωτογραφίες ή φιλμ που πήραν Τούρκοι δημοσιογράφοι την ώρα της σύλληψής τους από τον επίσημο τουρκικό στρατό,
βρέθηκαν μαζί, στην ίδια φυλακή, με πρώην αιχμαλώτους που επέστρεψαν από την Τουρκία
Διεθνής καταδίκη
Τα ανωτέρω επιβεβαιώνονται και επίσημα από τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και εκθέσεις της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, που αποφάνθηκαν ότι:
υπάρχει υπόθεση τουρκικής ευθύνης για την τύχη των Αγνοουμένων προσώπων, που αποδεδειγμένα βρίσκονταν υπό τουρκική κράτηση... (Έκθεση Επιτροπής, 1976)
τεκμηριώνονται σε τρεις περιπτώσεις και υπάρχουν ενδείξεις σε ακαθόριστο άλλο αριθμό περιπτώσεων πως Ελληνοκύπριοι που είναι ακόμη αγνοούμενοι έχουν παράνομα στερηθεί της ελευθερίας τους, βρισκόμενοι υπό τουρκική κράτηση το 1974 και η Τουρκία απόφυγε να δώσει εξηγήσεις για την τύχη αυτών των προσώπων... (Εκθεση Επιτροπής, 1983)
Παρ’ όλα αυτά η επίσημη τουρκική θέση ήταν και δυστυχώς παραμένει πως δεν κρατεί αιχμαλώτους και δεν γνωρίζει τίποτα γι' αυτά τα πρόσωπα.
Ψήγματα «συμμόρφωσης» 30 χρόνια μετά
(...) Η κατάσταση άρχισε να διαφοροποιείται το 2004, όταν στο πλαίσιο των ενταξιακών της διαπραγματεύσεων η Τουρκία υποχρεώνεται να δείξει πως συμμορφώνεται με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Ετσι τον Ιούνιο 2004 η τουρκοκυπριακή πλευρά πληροφορεί τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ πως είναι έτοιμη να συνεργασθεί στα πλαίσια της Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοουμένους(Δ.Ε.Α). Με δεδομένη πάντα τη θέληση της κυπριακής κυβέρνησης για πρόοδο και επίλυση του τεράστιου ανθρωπιστικού προβλήματος γίνονται τα πρώτα βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Η Τουρκία αποδέχεται να διενεργηθούν εκταφές τόσο στις ελεύθερες όσο και στις κατεχόμενες περιοχές της Μεγαλονήσου.
Μια επαναδραστηριοποιημένη Δ.Ε.Α ξεκινά τις διαδικασίες για να οργανωθεί με επιστημονικά και ανθρωπολογικά εργαστήρια και ειδικά εκπαιδευμένες ομάδες.
Εδώ και τρία περίπου χρόνια η διαδικασία των εκταφών και των ταυτοποιήσεων βρίσκεται σε εξέλιξη. Εχουν γίνει προσπάθειες εντοπισμού οστών σε περισσότερο από 250 σημεία. Βρέθηκαν οστά που υπολογίζεται ότι ανήκουν σε 512 άτομα. Οι ταυτοποιηθέντες ανέρχονται, μέχρι την ημέρα εγγραφής του παρόντος άρθρου, σε 89 Ελληνοκύπριους (συμπεριλαμβάνονται 3 Ελλαδίτες) και 44 Τουρκοκύπριους.
Από τις εκταφές που έγιναν τα προηγούμενα χρόνια από την ομάδα PHR είχαμε 50 αναγνωρίσεις (συμπεριλαμβάνονται 13 Ελλαδίτες). Αρα συνολικά 139 άτομα που βρίσκονταν στον κατάλογο των 1.619 Αγνοουμένων έχουν ταυτοποιηθεί και τα οστά τους παραδόθηκαν στις οικογένειές τους.
Εκτός του γεγονότος ότι ο μέχρι στιγμής αριθμός των ταυτοποιηθέντων είναι πολύ μικρός, το κυριότερο πρόβλημα είναι η απουσία της ουσιαστικής διερεύνησης. Σίγουρα δεν είναι αρκετό στις οικογένειες να παραδίδονται απλά και μόνο τα ταυτοποιημένα λείψανα των αγαπημένων τους, χωρίς καμία άλλη εξήγηση. Οι συγγενείς έχουν το δικαίωμα στην αλήθεια και στην πληροφόρηση. Αυτό καθορίζει ξεκάθαρα και η προαναφερθείσα απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, που εκδόθηκε τη 10η Μαΐου 2001.
Η Τουρκία πρέπει να διενεργήσει αποτελεσματική έρευνα και να ενημερώσει τις οικογένειες των Αγνοουμένων για την τύχη τους.
Σε μια πιο πρόσφατη απόφαση του ΕΔΑΔ, στην υπόθεση Βαρνάβα και άλλων εναντίον της Τουρκίας, με ημερομηνία έκδοσης τη 10η Ιανουαρίου 2008, που αφορά ατομικές προσφυγές συγγενών Αγνοουμένων, το δικαστήριο επαναλαμβάνει την υποχρέωση της Τουρκίας για ουσιαστική διερεύνηση και κάνει ειδική αναφορά στην προσφυγή για τον αγνοούμενο Σάββα Χατζήπαντελη.http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=11378&subid=2&pubid=5248807
Αδιάσειστα στοιχεία αποδεικνύουν τη σύλληψη των Αγνοουμένων αυτών προσώπων από τους Τούρκους και την κράτησή τους, για βδομάδες ή και μήνες μετά, σε φυλακές στην Τουρκία ή την κατεχόμενη Κύπρο. Πρόσωπα που εξακολουθούν σήμερα να αγνοούνται ή ανευρέθηκαν σε ομαδικούς τάφους στα κατεχόμενα στις πρόσφατες εκταφές,
κατεγράφησαν το 1974 από το Διεθνή Ερυθρό Σταυρό ως αιχμάλωτοι σε τουρκικές φυλακές,
παρουσιάζονται σε φωτογραφίες ή φιλμ που πήραν Τούρκοι δημοσιογράφοι την ώρα της σύλληψής τους από τον επίσημο τουρκικό στρατό,
βρέθηκαν μαζί, στην ίδια φυλακή, με πρώην αιχμαλώτους που επέστρεψαν από την Τουρκία
Διεθνής καταδίκη
Τα ανωτέρω επιβεβαιώνονται και επίσημα από τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και εκθέσεις της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, που αποφάνθηκαν ότι:
υπάρχει υπόθεση τουρκικής ευθύνης για την τύχη των Αγνοουμένων προσώπων, που αποδεδειγμένα βρίσκονταν υπό τουρκική κράτηση... (Έκθεση Επιτροπής, 1976)
τεκμηριώνονται σε τρεις περιπτώσεις και υπάρχουν ενδείξεις σε ακαθόριστο άλλο αριθμό περιπτώσεων πως Ελληνοκύπριοι που είναι ακόμη αγνοούμενοι έχουν παράνομα στερηθεί της ελευθερίας τους, βρισκόμενοι υπό τουρκική κράτηση το 1974 και η Τουρκία απόφυγε να δώσει εξηγήσεις για την τύχη αυτών των προσώπων... (Εκθεση Επιτροπής, 1983)
Παρ’ όλα αυτά η επίσημη τουρκική θέση ήταν και δυστυχώς παραμένει πως δεν κρατεί αιχμαλώτους και δεν γνωρίζει τίποτα γι' αυτά τα πρόσωπα.
Ψήγματα «συμμόρφωσης» 30 χρόνια μετά
(...) Η κατάσταση άρχισε να διαφοροποιείται το 2004, όταν στο πλαίσιο των ενταξιακών της διαπραγματεύσεων η Τουρκία υποχρεώνεται να δείξει πως συμμορφώνεται με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Ετσι τον Ιούνιο 2004 η τουρκοκυπριακή πλευρά πληροφορεί τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ πως είναι έτοιμη να συνεργασθεί στα πλαίσια της Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοουμένους(Δ.Ε.Α). Με δεδομένη πάντα τη θέληση της κυπριακής κυβέρνησης για πρόοδο και επίλυση του τεράστιου ανθρωπιστικού προβλήματος γίνονται τα πρώτα βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Η Τουρκία αποδέχεται να διενεργηθούν εκταφές τόσο στις ελεύθερες όσο και στις κατεχόμενες περιοχές της Μεγαλονήσου.
Μια επαναδραστηριοποιημένη Δ.Ε.Α ξεκινά τις διαδικασίες για να οργανωθεί με επιστημονικά και ανθρωπολογικά εργαστήρια και ειδικά εκπαιδευμένες ομάδες.
Εδώ και τρία περίπου χρόνια η διαδικασία των εκταφών και των ταυτοποιήσεων βρίσκεται σε εξέλιξη. Εχουν γίνει προσπάθειες εντοπισμού οστών σε περισσότερο από 250 σημεία. Βρέθηκαν οστά που υπολογίζεται ότι ανήκουν σε 512 άτομα. Οι ταυτοποιηθέντες ανέρχονται, μέχρι την ημέρα εγγραφής του παρόντος άρθρου, σε 89 Ελληνοκύπριους (συμπεριλαμβάνονται 3 Ελλαδίτες) και 44 Τουρκοκύπριους.
Από τις εκταφές που έγιναν τα προηγούμενα χρόνια από την ομάδα PHR είχαμε 50 αναγνωρίσεις (συμπεριλαμβάνονται 13 Ελλαδίτες). Αρα συνολικά 139 άτομα που βρίσκονταν στον κατάλογο των 1.619 Αγνοουμένων έχουν ταυτοποιηθεί και τα οστά τους παραδόθηκαν στις οικογένειές τους.
Εκτός του γεγονότος ότι ο μέχρι στιγμής αριθμός των ταυτοποιηθέντων είναι πολύ μικρός, το κυριότερο πρόβλημα είναι η απουσία της ουσιαστικής διερεύνησης. Σίγουρα δεν είναι αρκετό στις οικογένειες να παραδίδονται απλά και μόνο τα ταυτοποιημένα λείψανα των αγαπημένων τους, χωρίς καμία άλλη εξήγηση. Οι συγγενείς έχουν το δικαίωμα στην αλήθεια και στην πληροφόρηση. Αυτό καθορίζει ξεκάθαρα και η προαναφερθείσα απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, που εκδόθηκε τη 10η Μαΐου 2001.
Η Τουρκία πρέπει να διενεργήσει αποτελεσματική έρευνα και να ενημερώσει τις οικογένειες των Αγνοουμένων για την τύχη τους.
Σε μια πιο πρόσφατη απόφαση του ΕΔΑΔ, στην υπόθεση Βαρνάβα και άλλων εναντίον της Τουρκίας, με ημερομηνία έκδοσης τη 10η Ιανουαρίου 2008, που αφορά ατομικές προσφυγές συγγενών Αγνοουμένων, το δικαστήριο επαναλαμβάνει την υποχρέωση της Τουρκίας για ουσιαστική διερεύνηση και κάνει ειδική αναφορά στην προσφυγή για τον αγνοούμενο Σάββα Χατζήπαντελη.http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=11378&subid=2&pubid=5248807
Σχόλια