"Καίω τα δένδρα, χτίζω μεζονέτες". Στά μέσα καί τέλη τής δεκαετίας τού 80, μετά τίς φωτιές χτίστηκαν τα φιλέτα (Διόνυσος, Εκάλη, Πεντέλη)...

30 χρόνια: πρώτα φωτιά, μετά... βίλες.




Τα μελτέμια του καλοκαιριού, οι ισχυροί άνεμοι που φυσούν μανιασμένα, σε συνδυασμό με τις καλοκαιρινές υψηλές θερμοκρασίες, είναι, χρόνια τώρα, το καλύτερο προσάναμμα των καταστροφικών πυρκαγιών που κατακαίνε την Αττική, μετατρέποντας τα ελάχιστα δάση σε νεκρές ζώνες. Τα στρέμματα πρασίνου και βλάστησης που έχουν καεί στην Αττική τα τελευταία 20-25 χρόνια ξεπερνούν τα 300.000!

Για να είμαστε πιο σωστοί, ωστόσο, δεν χρειάστηκαν τόσα χρόνια για να φτάσουμε την Αττική στην τσιμεντένια παρακμή που παρουσιάζει σήμερα. Χρειάστηκαν μόνο 3-4 μεγάλες φωτιές, η μία πίσω από την άλλη, για να αφανίσουν σημαντικότατες εκτάσεις πρασίνου και να δώσουν τη σκυτάλη στην τρελή οικοδόμηση των προαστίων της Αθήνας. Δασολόγοι και ειδικοί κάνουν λόγο για «φιλέτα» που εσκεμμένα φαγώθηκαν προκειμένου να γίνουν κατοικίες των πλουσίων και εχόντων (και προκειμένου φυσικά να κάνουν το χρήμα να «κυκλοφορεί» μεταξύ αυτών που καρπώθηκαν από τις πύρινες καταστροφές). Τα τελευταία 10-15 χρόνια προστέθηκαν στο σχέδιο νόμου περισσότερα από 100.000 στρέμματα. Για να μη μιλήσουμε για τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων που χτίστηκαν στα καμένα. Και δεν χρειάζεται να τονίσουμε ότι οι τιμές της γης σε Διόνυσο, Εκάλη, Πεντέλη και τα γύρω βόρεια προάστια είναι αστρονομικές. Σύμφωνα με ειδικούς μάλιστα, τα περισσότερα σπίτια στις περιοχές αυτές χτίστηκαν μετά τις πρώτες πυρκαγιές, στα μέσα δηλαδή και τα τέλη της δεκαετίας του 1980. Σε κάθε περίπτωση, ένα είναι σίγουρο. Οτι το πράσινο δεν είναι ούτε αιώνιο ούτε αέναο ούτε θα υπάρχει από μόνο του όσο φροντίζουμε επιμελώς να το καταστρέφουμε. Γιατί τελικά σε κάθε πυρκαγιά, όσο και αν μας αρέσει να ρίχνουμε ευθύνες δεξιά και αριστερά για το αποτέλεσμα, είναι καιρός να αναλογιστούμε τις δικές μας ευθύνες.

Οι μεγάλες πυρκαγιές που κατέκαψαν την Αττική από το 1981.

1981 - Κοκκιναράς Κηφισιάς

Το 1981 τεράστια πυρκαγιά κατέκαψε το δάσος Κοκκιναρά Κηφισιάς. Από τη φωτιά έγιναν στάχτη περισσότερα από 6.000 στρέμματα πρασίνου. Κάηκε ολοσχερώς η βόρεια πλευρά της Πεντέλης και στη συνέχεια οι φλόγες ανέβηκαν και έγλειψαν μεγάλη έκταση του βουνού, μετατρέποντας την περιοχή σε κρανίου τόπο. Το μέτωπο πέρασε το Μαρούσι και έφτασε μέχρι το κτήμα Συγγρού. Τελικά η φωτιά σταμάτησε λίγο έξω από την Κηφισιά. Τα δημοσιεύματα της εποχής κάνουν λόγο για ένα τεράστιο μαύρο σύννεφο που κάλυψε την Κηφισιά και το Μαρούσι και κατευθυνόταν προς Αθήνα. Την ημέρα εκείνη έπνεαν δυνατοί άνεμοι και ορισμένοι αυτόπτες έλεγαν ότι η φωτιά ξεκίνησε από στύλο της ΔΕΗ και εξαπλώθηκε εξαιτίας των ανέμων. Η πυρκαγιά μαινόταν ολόκληρη τη μέρα και η Αττική είχε κηρυχθεί σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, καθώς συνεχώς άναβαν καινούργιες εστίες δημιουργώντας πύρινους κλοιούς στα βόρεια προάστια. Σύμφωνα με τον τότε απολογισμό, περίπου 30 άτομα τραυματίστηκαν, δύο πέθαναν από καρδιακή προσβολή και τα περισσότερα από 3.000 παιδιά που φιλοξενούνταν σε κατασκηνώσεις της περιοχής και στο ΠΙΚΠΑ Πεντέλης κινδύνευσαν. Από υλικής πλευράς, δεκάδες σπίτια κάηκαν. Και φυσικά κανείς δεν μπορούσε να πει με βεβαιότητα αν οι φωτιές ήταν αποτέλεσμα εγκληματικής ενέργειας ή αν ξεκίνησαν από τυχαίο περιστατικό.

1982 - Διόνυσος

Ενα χρόνο μετά, και μετά τις απόπειρες αναδάσωσης της περιοχής, το καταστροφικό έργο συνεχίστηκε. Επίκεντρο αυτή τη φορά ήταν ο Διόνυσος. Από εκεί ξεκίνησαν οι φωτιές που γρήγορα επεκτάθηκαν και στην Πεντέλη, την Εκάλη, το Πικέρμι, τον Γέρακα και τον Μαραθώνα. Εκτιμάται ότι στις πυρκαγιές αυτές καταστράφηκαν συνολικά περισσότερα από 25.000 στρέμματα πρασίνου! Στον Γέρακα δύο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και βρέθηκαν καμένοι όταν έσβησαν και οι τελευταίες φλόγες. Και πάλι δεν μάθαμε πώς ξεκίνησαν οι φωτιές. Διότι κανείς από τον κρατικό μηχανισμό δεν μπορούσε να πει με βεβαιότητα αν επρόκειτο για εμπρησμό ή αν η πυρκαγιά ξεκίνησε κατά λάθος...

1986 - Βαρυμπόμπη

Περισσότερα από 40.000 στρέμματα έγιναν στάχτη στη Βαρυμπόμπη. Την ίδια χρονιά μεγάλη πυρκαγιά έπληξε και το Πεντελικό. Σε μία από τις φωτιές κινδύνεψαν το Μοναστήρι της Πεντέλης, ορισμένα σπίτια της περιοχής και το Αστεροσκοπείο. Οι πνεύμονες πρασίνου της Αττικής καταστρέφονται με τρόπο μεθοδικό και συνοπτικό. Για έναν περίεργο λόγο, μοιάζουμε όλοι να έχουμε τη βεβαιότητα ότι το πράσινο δεν θα μας λείψει ποτέ. Μικρή υποσημείωση: αρκετές από τις εκτάσεις που κάηκαν στην Αττική στις μεγάλες πυρκαγιές των περασμένων χρόνων έχουν ήδη χτιστεί...

1992 - Αυλώνας


Η πυρκαγιά ξεκίνησε από τον σκουπιδότοπο του Αυλώνα. Οι φλόγες θέριεψαν από τα σκουπίδια και τον άνεμο, και εξαπλώθηκαν με ταχύτητα-αστραπή στην περιοχή. Φωτιές κατακαίνε και τη Μαλακάσα, τα Κιούρκα, περιοχές κοντά στη λίμνη του Μαραθώνα, το Καπανδρίτι, το Γραμματικό, τον Κάλαμο, και τον Ωρωπό. Υπολογίζεται ότι τη χρονιά αυτή έγιναν στάχτη περισσότερα από 55.000 στρέμματα. Στις φλόγες παραδόθηκαν ακόμα δεκάδες σπίτια και πολλά ζώα.

1993 - Αγιος Στέφανος

Ενα στρατιωτικό ελικόπτερο που κατέπεσε ήταν η αιτία της πυρκαγιάς που κατέκαψε χιλιάδες στρέμματα. Η φωτιά ξεκίνησε από τον Αγιο Στέφανο, αλλά πολύ γρήγορα λαμπάδιασαν ακόμα το Σούνιο, ο Μαραθώνας, η Σταμάτα, ο Διόνυσος, η Μάνδρα Αττικής και η Παλλήνη. Το 1993 όμως ήταν χρονιά πλούσια σε πυρκαγιές. Λίγους μήνες μετά τις πρώτες φωτιές, η Αττική είχε να αντιμετωπίσει και δεύτερο γύρο καταστροφής. Πυρκαγιές κατέκαψαν την παλαιά Πεντέλη, το Ντράφι και την Παλλήνη. Το 1993 υπολογίζεται ότι καταστράφηκαν περισσότερα από 11.000 στρέμματα.

1995 - Πεντέλη

Από τις πλέον καταστροφικές φωτιές που κατέκαψαν την Αττική ήταν αυτές του Ιουλίου του 1995. Οι φλόγες ξεκίνησαν από χωράφι κοντά στον Αγιο Πέτρο, το οποίο ήταν πολύ κοντά σε γραμμή υψηλής τάσης της ΔΕΗ. Και φυσικά την ημέρα που ξεκίνησε η πυρκαγιά, στην περιοχή έπνεαν εντονότατοι άνεμοι. Πικέρμι, Παλλήνη, Ντράφι, Ανθούσα και Πεντέλη παραδόθηκαν σχεδόν αμέσως στις φλόγες. Ολοσχερώς κάηκε το δάσος της Ραπεντώσας από τον Αγιο Πέτρο ώς το Γερμανικό Νεκροταφείο. Επί τρεις ολόκληρες ημέρες η Πεντέλη καιγόταν. Το μόνο που έμεινε όταν οι φλόγες κατέφαγαν τα πάντα στο πέρασμά τους ήταν στάχτες, αποκαΐδια και απόγνωση. Συντηρητικοί απολογισμοί έκαναν τότε λόγο για περισσότερα από 150 σπίτια καμένα, ενώ έγιναν στάχτη πάνω από 100.000 στρέμματα δάσους. Η πύρινη καταστροφή έφτασε στο Ντράφι, την Καλλιτεχνούπολη και τον Νέο Βουτζά. Την ίδια περίοδο κάηκαν και 9.000 στρέμματα στον Ωρωπό. Καταστροφικές πυρκαγιές ξέσπασαν και στο Σχηματάρι και τα Βίλια.

1998 - Πεντέλη πάλι

Οσες προσπάθειες αναδάσωσης έγιναν μετά τις πυρκαγιές του 1995 στην Πεντέλη και τις γύρω περιοχές... κατακάηκαν λίγα χρόνια αργότερα. Καινούργιες φωτιές, με πολλά μέτωπα, που ξεκίνησαν από τον Νέο Βουτζά και από την Ανθούσα συνέχισαν να καίνε τα παλιά καμένα και ό,τι είχε ξεκινήσει δειλά να φυτρώνει. Και πάλι οι δυνατοί άνεμοι έκαναν τις φωτιές ιδιαίτερα δυνατές και ολοκληρωτικά καταστροφικές. Αυτή τη φορά οι καταστροφές δεν αφορούσαν σπίτια, αλλά εκτάσεις πυκνού πευκοδάσους. Οσες περιοχές δηλαδή την είχαν «γλιτώσει» το 1995. Τον Αύγουστο του 1995, η δυτική Πεντέλη είχε κατακαεί για ακόμα μια φορά. Συνολικά υπολογίζεται ότι έγιναν στάχτη περί τα 75.000 στρέμματα.

2000 - και πάλι Πεντέλη

Ιδιαίτερη προτίμηση φαίνεται πως έχουν οι πυρκαγιές στην πολύπαθη Πεντέλη, αφού για μια ολόκληρη νύχτα του Αυγούστου κατακάηκε ό,τι είχε ξεμείνει από τις προηγούμενες φωτιές. Η πυρκαγιά αυτή τη φορά τέθηκε υπό έλεγχο σχετικά γρήγορα, αλλά είχε προλάβει να καταστρέψει όλα όσα ο μηχανισμός της φυσικής αναδάσωσης δημιουργούσε την περασμένη διετία. Εκτός από τη χαμηλή βλάστηση που κατακάηκε, έγιναν στάχτη και αρκετά υπεραιωνόβια πεύκα που είχαν ξεφύγει από την καταστροφική λαίλαπα των προηγούμενων πυρκαγιών.

2005 - Ραφήνα, Καλλιτεχνούπολη, Ν. Βουτζάς

Οι πρώτες φλόγες ξεκίνησαν από τη Ραφήνα, αλλά γρήγορα άρχισαν να εμφανίζονται παράλληλα μέτωπα σε διάφορες περιοχές της Αττικής. Η Αγ. Τριάδα και η Αγ. Κυριακή τυλίχτηκαν σχεδόν αμέσως στις φλόγες, ενώ λίγο αργότερα παραδόθηκαν στον πύρινο εφιάλτη ο Νέος Βουτζάς και η Καλλιτεχνούπολη. Στον Ν. Βουτζά η πυρκαγιά απείλησε σπίτια και η Καλλιτεχνούπολη χρειάστηκε να εκκενωθεί. Ακόμα εκκενώθηκαν κατασκηνώσεις, το Νοσοκομείο Παίδων Πεντέλης και αναφέρθηκαν προβλήματα στο αεροδρόμιο «Ελ. Βενιζέλος». Μετά τη γενικευμένη κατακραυγή των πολιτών, που ίσως άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι το πράσινο δεν θα υπάρχει αέναα, και ύστερα από συγκεκριμένες μαρτυρίες, έγινε σαφής λόγος για έργο εμπρηστών. Οι καμένες εκτάσεις, εκτάσεις που ξεπερνούν τα 10.000 στρέμματα, κηρύχθηκαν άμεσα αναδασωτέες και επικηρύχθηκαν οι δράστες.

2007 - Πάρνηθα

Από τις φλόγες πυρκαγιών καταστρέφονται ολοσχερώς περισσότερα από 50.000 στρέμματα στην Πάρνηθα, ενώ κατακάηκε μεγάλο μέρος του Εθνικού Δρυμού. Από τα καμένα στρέμματα, περίπου τα μισά ήταν παρθένο ελατόδασος. Την ίδια χρονιά ξανακαίγεται και η Πεντέλη. Περισσότερα από 10.000 στρέμματα έγιναν και πάλι στάχτη οριστικοποιώντας πια τη δυσοίωνη βεβαιότητα ότι η περιοχή πολύ δύσκολα να ανακάμψει και πάλι. Ειδικά για την Πάρνηθα, περιβαλλοντικές οργανώσεις, όπως η WWF, έκαναν λόγο για ολοκληρωτική απανθράκωση της βλάστησης, ενώ τονίστηκαν τόσο οι άμεσες όσο και οι έμμεσες απώλειες και στην πανίδα και στη χλωρίδα της περιοχής. (Αξίζει να διαβάσετε τη μελέτη που εκπονήθηκε για τη φωτιά του 2007 στο http://politics.wwf.gr/images/stories//fireparnisreport2007_14.pdf http://www.enet.gr/?i=news.el.ellada&id=75625)