Ιμβρος. Μέχρι τα μέσα τής δεκαετίας τού 60 ήταν ένα ελληνικό νησί. Τότε εκτουρκίστηκε βίαια. Ποιός θα μιλήσει γιαυτά;

Οι «φρικιαστικές» συνθήκες βίαιου εκτουρκισμού του ελληνικού νησιού τη δεκαετία του 1960
Ιμβρος, η πολύπαθος...
Στρατός εξ εκατόν περίπου ανδρών με εφ΄ όπλου λόγχην έσπευσεν εις το Σχοινούδι, κατέλαβε το χωρίον και επεδόθη εις τον δαρμόν παντός Ελληνος. Ανδρες, γυναίκες, νέοι και γέροντες εδάρησαν ανηλεώς...

ΑΝ ΚΑΙ κατοικημένη ήδη απότην εποχή του χαλκού από Πελασγούς, που σύμφωνα με τον Στράβωνα μετοίκησαν στο νησί από την Αττική, και από Αθηναίους του 6ου αιώνα π.Χ. που εγκατέστησαν εκεί αθηναϊκή κληρουχία με την ονομασία «Δήμος Αθηναίων εν Ιμβρω», όπως μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος
στο έκτο βιβλίο της «Ιστορίας» του, η Ιμβρος, το επίμηκες, ελλειψοειδές νησί του ΒΑ Αιγαίου έκτασης μόλις 279 τ. χλμ., χρωστάει το όνομά της στον θεό της Καρίας Ιμβρο. Η ονομασία της για πρώτη φορά συναντάται στις πινακίδες της Κνωσού σε γραμμική Β Δ γραφή, αλλά και στην «Ιλιάδα» του Ομήρου. Παρά τη μακραίωνη ελληνική παρουσία στο νησί, η Ιμβρος όπως και η γειτονική της Τένεδος πέρασαν με τη Συνθήκη της
Λωζάννης (1923) στην Τουρκία. Εκτοτε ξεκίνησε αργά και μεθοδικά, για να μετατραπεί σε βίαιο την κρίσιμη δεκαετία του 1960, ο εκτουρκισμός τους υπό συνθήκες «φρικιαστικές», όπως τις χαρακτήριζε σε απόρρητη έκθεσή του ο αμερικανός καθηγητής του Πανεπιστημίου Κολούμπια James Ρ.Shenton, από αυτοψία που διενήργησε σε κατ΄ ιδίαν μετάβασή του στο νησί κατά τη διάρκεια εμπιστευτικής αποστολής του.

O Shenton, μέλος πανίσχυρης αμερικανικής οργάνωσης στην οποία συμμετείχαν επιφανείς ακαδημαϊκοί, δημοσιογράφοι, αλλά και γερουσιαστές μεταξύ των οποίων και ο αδελφός του δολοφονηθέντος προέδρου των ΗΠΑ Τζον Κένεντι, Ρόμπερτ, δεν επισκέφθηκε σε τυχαίο χρόνο το νησί. Στην ουσία είχε δεχθεί την παρότρυνση του τότε Αρχιεπισκόπου Αμερικής Ιακώβου (Δ΄ Πολιτική ΑΠ 4414, 29 Σεπτεμβρίου 1965), ο οποίος επίσης καταγόταν από την Ιμβρο, να μεταβεί στο νησί προκειμένου να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι την κατάσταση στην περιοχή, κατόπιν σειράς καταγγελιών για διώξεις εις βάρος του ελληνικού πληθυσμού. Τα πράγματα είχαν ως εξής:

Η ελληνοτουρκική διένεξη με αφορμή το Κυπριακό- που είχε ξεκινήσει το 1963 και είχε φθάσει σε τέτοιον βαθμό όξυνσης ώστε οι Τούρκοι να απειλούν με απόβαση στο νησί, ενέργεια που απετράπη κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή με μια απερίφραστη επιστολή του τότε αμερικανού προέδρου Λίντον Τζόνσον προς τον τούρκο πρωθυπουργό στις 5 Ιουνίου 1964- είχε προκαλέσει σοβαρά επακόλουθα εις βάρος του Ελληνισμού που διαβιούσε στο εσωτερικό της Τουρκίας. Οπως πολύ χαρακτηριστικά συνόψιζε σε πολυσέλιδη έκθεσή του ο τότε γενικός πρόξενος στην Κωνσταντινούπολη Ν. Καρανδρέας, τα μέτρα εκφοβισμού εις βάρος των καθ΄

όλα «φιλήσυχων Ιμβρίων» οφείλοντο στο γεγονός ότι «οι Τούρκοι αντιλαμβανόμενοι ότι η φορά των πραγμάτων θα αγάγη μοιραίως εις Ελληνοτουρκικάς συνδιαλέξεις επί του Κυπριακού, σπεύδουν να μας αποστερήσουν του διαπραγματευτικού όπλου όπερ θα απετέλει εις χείρας ημών μία υπό Ελλήνων αμιγώς κατοικουμένη Ιμβρος». Στην ίδια έκθεση, σε άλλο σημείο ο έμπειρος έλληνας διπλωμάτης σημείωνε: «... Αλλωστε η επιμονή των να συνεχίζουν αδιαπτώτως τα εν λόγω μέτρα εις παραμονάς ελληνοτουρκικών συνομιλιών,καίτοι θα ηδύνατο να υποστηριχθή ότι ως γνωστόν οι Τούρκοι εις παραμονάς διαπραγματεύσεων εντείνουν συνήθως τας πιέσεις των ίνα έχουν πολλά ζητήματα προς χειρισμόν και να δύνανται ευχερέστερον να ελίσσωνται ίνα εν συνεχεία εκμεταλλεύωνται τας επ΄ αυτών δήθεν υποχωρή σεις διά να κερδίζουν εις ουσιαστικώτερα ζητήματα και να μη δίδουν σημασίαν τόσον εις τας ελληνικάς αντιδράσεις και διαβήματα ως και τον πιθανόν διεθνή αντίκτυπον, δικαιολογεί την άποψιν ότι σκοπός των είναι η όσο το δυνατόν ταχυτέρα δημογραφική αλλοίωσις της νήσου...». (Ε.Π. 2004Μ/5, 27 Ιουνίου 1966)

Το τελευταίο αυτό στοιχείο, η απογύμνωση δηλαδή του νησιού από τον γηγενή πληθυσμό του που ήταν αμιγώς ελληνικός, με μόνη εξαίρεση τον καϊμακάμη (γενικό διοικητή), την αστυνομία και τους κρατικούς υπαλλήλους που ήσαν οι μόνοι Τούρκοι διαβιούντες επί της νήσου, βρέθηκε να έχει κατεπείγουσα προτεραιότητα στην ατζέντα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής τη συγκεκριμένη δεκαετία. Για την υλοποίησή της χρησιμοποιήθηκε κάθε μέσον, ακόμη και ανηλεείς ξυλοδαρμοί των κατοίκων χωρίς εξαίρεση, ούτε των μαθητών και μαθητριών μέσα στα ίδια τους τα σχολεία από έκτακτες αστυνομικές και παραστρατιωτικές δυνάμεις που έφτασαν στο νησί από την απέναντι ακτή, θυμίζοντας την ίδια ακριβώς πρακτική που είχαν εφαρμόσει οι τουρκικές αρχές και στα γεγονότα του Σεπτεμβρίου του 1955 στην Κωνσταντινούπολη και στη Σμύρνη διά της μεταφοράς εξαγριωμένων και εξαθλιωμένων κατοίκων της Ανατολίας οι οποίοι, κατέστρεφαν και έκαιγαν επί τρεις ημέρες καθετί ελληνικό: περιουσία ή επιχείρηση, εκκλησίες ακόμη και νεκροταφεία.

Η αφορμή που οδήγησε στην καταγραφή της πιο θλιβερής σελίδας εις βάρος των άτυχων Ιμβρίων τον απόμακρο εκείνο Απρίλιο του 1965, δείχνει πόσο προμελετημένα ήσαν τα γεγονότα. «Οι κάτοικοι του Σχοινουδίου, του μεγαλυτέρου χωρίου της Ιμβρου, ακολουθούντες τα πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα απεφάσισαν να συνεχίσουν τας οικογενειακάς συγκεντρώσεις και συνεστιάσεις της Τυρηνής και κατά την επομένη Καθαράν Δευτέραν και προς τούτο συνεκεντρώθησαν εις το καφενείον του χωρίου. Εις την οικογενειακήν ταύτην συγκέντρωσιν εζήτησαν να μετάσχουν και οι Τούρκοι διδάσκαλοι μηχανικοί οι οποίοι

απασχολούνται με την απαλλοτρίωσιν της πεδιάδος του Σχοινουδίου. Οι συνεστιαζόμενοι ηρνήθησαν με την δήλωσιν ότι επρόκειτο περί οικογενειακής συγκεντρώσεως, αλλ΄ ευρεθέντες ενώπιον επιμόνου αξιώσεως των Τούρκων ηναγκάσθησαν να τους επιτρέψουν την είσοδον. Οταν όμως ήρχισεν ο χορός, οι Τούρκοι εζήτησαν να μετάσχουν του χορού και εκάλεσαν νεανίδας να χορεύσουν μαζί των, αλλ΄ αυταί ηρνήθησαν. Οι Τούρκοι τότε ήρχισαν να παρενοχλούν τας γυναίκας κατά τρόπον τόσον προκλητικόν, ώστε να αναγκασθούν οι χορευταί να διακόψουν τον χορόν των. Εις τα παρατηρήσεις των γονέων, συζύγων και αδελφών, οι Τούρκοι απήντησαν τόσον προκλητικώς και ιταμώς ώστε να αναγκάσουν τους ζωηροτέρους εκ των συνδαιτημόνων αμυνομένους να αντεπιτεθούν εναντίον των Τούρκων. Επηκολούθησε ξυλοδαρμός μεταξύ Τούρκων και Ελλήνων, εσβέσθησαν εν τω μεταξύ τα φώτα, εδημιουργήθη πανικός, του οποίου επωφεληθέντες οι Τούρκοι διέφυγον και κατέγραψαν τα γεγονότα εις την Χωροφυλακήν.

Η Χωροφυλακή μετέδωσε τα γεγονότα ως στασιαστικά και επροκάλεσε την αποστολήν στρατού και ούτω την επαύριον, Καθαράν Τρίτην, στρατός εξ εκατόν περίπου ανδρών με εφ΄ όπλου λόγχην έσπευσεν εις το Σχοινούδι, κατέλαβε το χωρίον και επεδόθη εις τον δαρμόν παντός Ελληνος τον οποίον συνήντα είτε εις τον δρόμον είτε εις τα καφενεία. Ανδρες, γυναίκες, νέοι και γέροντες εδάρησαν ανηλεώς...» (απόσπασμα από την κατάθεση του αυτόπτη μάρτυρα Π. Δημητριάδη (Δ860-56/10 Απριλ. 1965). Την επαύριον το Σχοινούδι γέμισε προκηρύξεις που έγραφαν:

«Αμα ξανακούσωμεν ελληνιστί εκπομπήν θα σας ανατινάξωμεν διά δυναμίτιδος. Πηγαίνετε εις Ελλάδα σκύλοι Ρωμηοί».

«Προσέξατε, λίαν προσεχώς θα αρχίση η συμφορά. Φύγετε από την χώραν αυτήν».

«Φθάνει.Εβαρύνθημεν (sic) να ακούωμεν τον ραδιοσταθμόν των Αθηνών. Σύντομα θα πάτε εκεί που αγαπάτε και δεν θα επιστρέψετε αχάριστοι σκύλοι, υποτακτικοί του Μακαρίου».

Στο επόμενο: Η επομένη των επεισοδίων στο νησί. Η ιδιόχειρη κατάθεση ενός εκ των πέντε συλληφθέντων, του Δημητρίου Κουτραβέλη, που μαρτύρησε στα χέρια των Τούρκων αλυσοδεμένος, μαζί με φωτογραφικό υλικό από την άφιξη τούρκων βαρυποινιτών στο νησί για εκφοβισμό των Ελλήνων.

Η κυρία Φωτεινή Τομαή είναι προϊσταμένη της Υπηρεσίας Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του υπουργείου Εξωτερικών.http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=32&artId=280293&dt=26/07/2009